Radyoterapi
Radyoterapi Nedir?
Radyoterapi (ışın veya şua tedavisi): Tümör hücrelerinin radyasyon ile öldürülmesi veya büyümesinin engellenmesi amacıyla uygulanan tedavi seçeneğidir. Radyoterapi tek başına uygulanabileceği gibi, daha çok cerrahi sonrası aynı yerde yineleme riskini azaltmak amacıyla kullanılmaktadır. Cerrahi öncesi de uygulanabilmektedir. Birçok kanser türlerinde de tedavi etkinliğini arttırmak amacıyla düşük doz kemoterapi ile birlikte de uygulanmaktadır. Bu nedenle, tümör bölgesi veya riskli bölgeye uygun radyasyon uygulanmasını sağlayan yüksek teknolojili ve bilgisayar destekli cihazlar radyoterapi amaçlı kullanılmaktadır.
Radyoterapi Yan Etkileri Nelerdir?
Mide Bulantısı
Kanser tedavileri bulantı ve kusmaya neden olabilir. Bulantı ve kusmayı kontrol altına almak daha iyi hissetmenize ve yetersiz beslenme ve dehidrasyon gibi daha ciddi problemleri önlemeye yardımcı olacaktır.
Saç Dökülmesi
Saç dökülmesi radyoterapide sık görülen bir yan etkidir. Fakat kemoterapiden farklı olarak, sadece tedavi edilen bölgede saç dökülmesi ortaya çıkar. Saç dökülmesi, genellikle tedaviye başlandıktan 2-3 hafta sonra ortaya çıkar. Dökülen saçlar, tedavi bittikten birkaç hafta sonra tekrar çıkmaya başlar. Ancak çıkan saçlar bazen öncekinden biraz farklı bir yapı veya renkte olabilir. Yüksek dozda radyoterapi alanlarda saç dökülmesi kalıcı olabilir. Tedaviye başlamadan önce böyle bir risk olup olmadığını doktorunuzla konuşabilirsiniz.
Cilde Etkisi
Radyoterapi alan bazı kişilerde ciltte kuruluk, kaşıntı, kabarma veya soyulma gibi yan etkiler görülür. Bu yan etkiler vücudun hangi bölümünün tedavi aldığına bağlı olarak değişiklik gösterir. Cilt sorunları genellikle tedavi sona erdikten birkaç hafta sonra kaybolur. Cilt hasarı ciddi bir problem haline gelirse, doktorunuz tedavi planını değiştirebilir.
Kanama
Tedavi sonrası kemik iliği hücreleri etkilenirse pıhtılaşmadan sorumlu trombosit adı verilen hücrelerin sayısı azalır. Nadir görülen bir durumdur ve genellikle vücutta kanamalar, cilt altında mor lekeler şeklinde kendini belli eder.
Ağız Yaraları
Başa veya boyuna alınan radyoterapi ağız içinde tahrişe ve mukozit adı verilen ağrılı yaralara neden olabilir. Mukozit belirtileri, tedavinin başlamasından sonraki birkaç hafta içinde gelişme eğilimindedir ve aşağıdakileri içerebilir:
- Ağız içinde ağrı: sanki çok sıcak bir yemek yiyerek yakmışsınız gibi
- Ağızda ülser şeklinde yaralar: Bu yaralar enfekte olabilir.
- Yemek yerken, içerken ve / veya konuşurken rahatsızlık
- Ağız kuruluğu
- Azalmış tat duyusu
- Ağız kokusu
Halsizlik
Halsizlik ve yorgunlukla başa çıkmak için aşağıdakiler yardımcı olabilir:
- Zorlandığınız işleri veya aktiviteleri yapmaktan kaçını
- Yapabiliyorsanız, kısa yürüyüşlere çıkmak gibi hafif egzersizler yapı
- Günlük işlerinizi yaparken arkadaşlarınızdan ve ailenizden yardım isteyin.
- Çalışıyorsanız, tedavi sürecinde izin almayı veya tedaviniz bitene kadar yarı zamanlı çalışmayı düşünün.
- Birdenbire kendinizi çok yorgun hissederseniz ve nefes darlığı gelişirse doktorunuzla temasa geçin. Çünkü bu tedavi edilmesi gereken kansızlığın bir işareti olabilir.
Radyoterapinin Neden Olduğu Enfeksiyonlar ve Korunma Yolları
Radyoterapi, enfeksiyonla savaşan beyaz kan hücreleri ve diğer kan hücrelerini üreten kemik iliğini etkileyebilir. Ancak genellikle sadece tedavi edilen bölgeye etki ettiği için beyaz kan hücrelerini etkileme olasılığı kemoterapiye göre oldukça nadirdir.
Beyaz kan hücre sayınız çok düşerse enfeksiyon kapma riskiniz artar. Kan değerlerinin normale dönebilmesi için tedaviye kısa bir ara verilmesi gerekebilir.
Grip, menenjit, zatürre, mukozit gibi çeşitli enfeksiyonlar radyoterapi sonrasında görülebilir. Bunlardan korunmak için yeterli ve dengeli beslenme önemlidir. Hastalar grip zatürre gibi çeşitli enfeksiyonlara karşı aşı yaptırmalı, vitamin ve mineral desteği almalıdır.
Enfeksiyon geçiren bireylerden uzak durulmalı, dışarı çıkarken maske takılmalıdır.
Radyoterapinin neden olduğu ishal karın veya kasık bölgesine uygulanan radyoterapinin yaygın bir yan etkisidir. Genellikle tedavi başladıktan birkça gün sonra görülür. İshal, tedavi devam ettikçe daha şiddtli hale gelebilir. Tedavi bitiminden birkaç hafta sonra kaybolmalıdır. Birkaç Hafta sonra belirtiler düzelmediyse veya dışkıda kan varsa derhal doktora başvurmanız gerekir.