Kemoterapi
Kemoterapi Nedir?
Kemoterapi, kanser hücrelerini yok etmek veya bu hücrelerin büyümesini kontrol altına almak için kansere karşı ilaçlar kullanılarak yapılan tedavidir.. Kanser tedavisinde tek başına, ameliyat öncesinde veya sonrasında, radyoterapi (ışın tedavisi) eşliğinde, akıllı ilaçlarla veya immünoterapi ile birlikte uygulanabilmektedir. Hastaya ve hastalığa göre uygulama şemaları değişmektedir.
Kanser tedavisinde kemoterapinin amacı da hastalığın tipine ve yaygınlığına göre değişmektedir. Kemoterapi uygulamadaki amaçlar:
- Hastalığı tedavi etmek
- Kanser hücrelerinin çoğalmasını önleyip, yayılmasını yavaşlatarak hastalığın kontrol altına alınmasını sağlamak
- Hastalığa bağlı şikayet ve belirtileri ortadan kaldırarak kişinin yaşam kalitesini artırmak
- Cerrahi (ameliyat) veya radyoterapi sonrası uygulandığında hastalık tekrarlamasını (nüksünü) azaltmak
- Cerrahi (ameliyat) veya radyoterapi öncesi uygulanarak yapılacak lokal (ameliyat, ışın tedavisi gibi) tedavileri kolaylaştırmak
Kemoterapi Yan Etkileri Nelerdir?
Kansızlık (Anemi)
Kemoterapi, kemik iliğinde kan yapımını baskılayarak kırmızı kan hücrelerinde (eritrositler) azalmaya neden olur. Kırmızı kan hücrelerinde azalma sonucu kansızlık adı verilen anemi tablosu ortaya çıkar. Kansızlık durumunda vücutta oksijen taşınması azalır ve dokulara daha az oksijen gider. Bunun sonucunda hastada halsizlik, yorgunluk, baş dönmesi,çarpıntı, nefes darlığı ortaya çıkabilir.
Enfeksiyon
Kemoterapi, kemik iliğinden kırmızı kan hücrelerinde azalmanın yanında beyaz kan hücrelerini (beyaz küre) de azaltır. Beyaz kan hücreleri, enfeksiyon gelişmesini engelleyen, vücudun mikroplara karşı savunmasında rol oynayan hücrelerdir. Kemoterapiye bağlı beyaz kan hücrelerinde azalma enfeksiyonlara, ateş yükselmesine neden olabilir.
Saç Dökülmesi
Her zaman olmayan, fakat sık görülen bir yan etkidir. Doktorunuz kullanacağınız ilaçların saç döküp dökmeyeceği konusunda bilgi verecektir. Tüylerdeki dökülme sizi ruhsal açıdan rahatsız edebilir; bu duygularınızı paylaşmaktan kaçınmayınız.
İştahsızlık
Kemoterapi tedavisi sırasında iştahınız azalabilir. Bu durum, kilo kaybına, halsizlik ve yorgunluğa yol açabilir. İştahsızlık durumunu hekiminizle paylaşmalı ve kilo takibinizi yapmalısınız. Kilo kaybı durumunda dışardan ek takviyeler hekim tarafından verilebilir.
Bulantı ve Kusma
Kemoterapiye bağlı en önemli şikayetlerden biridir. Kemoterapi, midenizi ve beyindeki kusma ile ilgili merkezi etkileyerek kusmaya neden olabilir.
Kemoterapi Yan Etkileri Azaltmak İçin Öneriler
Bulantı/Kusma:
Bulantı ve kusmaya etkili bir çözüm bulabilmek için önce nedenini bilmek gerekir. Bulantının tedavisi kişiye özeldir. Kemoterapiden kaynaklanan bulantı için, doktorun önerdiği ilaç tedavisi uygulanmalıdır. Anksiyete veya halsizlikten kaynaklanan bulantı için ise fiziksel veya mental rahatlama teknikleri uygulanabilir veya diyette bazı değişiklikler yapılabilir. Çok sulu olmayan, kızarmış ekmek, galetalar, peksimet, leblebi gibi kuru yiyecekler bulantıyı azaltabilir.
İştah Kaybı:
Yemek yiyememe kilo kaybına neden olabilir ve kilo kaybı güçsüzlük ve halsizliğe yol açabilir. Bu durumda doktordan ya da diyetisyenden destek alınmalı, destek ürün önerileri uygulanmalıdır. Bunun dışında küçük hacimli ve yüksek kalorili gıdalar tüketmek uygun olacaktır.
İştahınızı açmak için aşağıdaki önerileri dikkate alın:
- Aileniz ve arkadaşlarınızla beraber huzurlu ortamlarda yemek yiyin.
- Proteinli yiyecekleri tercih edin.
- İştahınızı kapatan ağız yarası, bulantı gibi sorunlar varsa bunları gidermeye çalışın.
- Kendinizi iyi hissettiğiniz dönemlerde besin değeri yüksek gıdalarla beslenip güç toplayın.
İştahınız olmasa da yemek yemeniz gerektiğini unutmayın
Tat ve Koku Almada Değişiklikler:
Bu değişiklikler iştahı etkileyebilir. Düzenli ağız bakımı yapmak ve dişlerin fırçalanması ağız sağlığının korunmasını sağlarken daha iyi tat almanızı sağlar. Tat değişikliği sebebiyle yemek yemekte zorlanma halinde yemek öncesi de yumuşak bir fırçayla dişlerin fırçalanması kolaylık sağlamaktadır. Ağız içinde yaralar olması gıda alımını zorlaştırabilir. Koku ve tatla ilgili hissedilen duygular günden güne değişebilir. Bu yüzden beslenmede daha önce denenmemiş yeni gıdalar eklenebilir.
İshal/Kabızlık:
Her ikisi de uzun sürdüğünde istenmeyen durumlardır. İshal ,vucüttan hem sıvı hem de mineral kaybına sebep olabilir. Kontrol altına alınmayan ishal yorgunluk, iştahsızlık, halsizlik ve kilo kaybına yol açabilir. Öncelikle ishalin nedeni araştırılmalıdır. Kemoterapiye, enfeksiyona veya beslenmeye bağlı olabilir. Sebebe bağlı olarak da tedavi yaklaşımı değişmektedir.
Kabızlık da karın ağrısı ve şişkinliğe sebep olabilir. Kabızlık ile karşılaşıldığında da nedeni iyi değerlendirilmelidir. Bağırsağı içerden veya dışardan tıkayan bir kitle olabileceği gibi, ilaçlara ve beslenmeye bağlı da olabilir.
Kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar ishal, kabızlık gibi barsak alışkanlıklarında sıkça değişiklikler yapmaktadır.